Wpływ telewizji na rozwój dziecka

Treść

Oglądanie telewizji jest dzisiaj bardzo popularną formą spędzania wolnego czasu, zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. Trudno się temu dziwić. W końcu po długich godzinach pracy, czy nauki najprościej jest zrelaksować się właśnie przed ekranem.

W niektórych domach całe życie rodziny toczy się dyktowanym przez telewizję rytmie – nie planuje się wizyty gości w godzinach nadawania „Klanu” czy „Milionerów”, dziecko kąpie się przed dobranocką, nie telefonuje się do znajomych w trakcie trwania „Wiadomości”.

Najgorsze jest to, że wielogodzinne oglądanie telewizji odbiera nam możliwość cieszenia się tym, co jest naprawdę ważne – przebywanie  z najbliższymi, rozmową, dzieleniem się codziennymi sprawami, tym co przeżyliśmy w ciągu dnia.

Ze statystyk amerykańskich uczonych wynika, że dzieci od dwóch  do pięciu lat oglądają telewizję przeciętnie przeszło dwadzieścia pięć godzin tygodniowo. Niektóre z nich wpatrują się w ekran telewizora pięć lub sześć godzin dziennie.

Długie przesiadanie przed telewizorem wiąże się z następującymi problemami:

1. Dzieci oglądając telewizje, nie tylko wyglądają jak bezmyślne stwory, one naprawdę nie myślą. Popadają w rodzaj transu, w którym przemiana materii spada o 16%. W tym przypadku mówi się o syndromie „tępego warzywa”.

2. Intensywne oglądanie telewizji może być przyczyną niedostępnej aktywności fizycznej, intelektualnej i społecznej. Hamuje ono w dzieciach rozwój umiejętności niezbędnych do odczuwania głębszej satysfakcji z życia, takich jak: czytanie książek, ćwiczenia fizyczne, zabawy z rówieśnikami, malowanie, majsterkowanie.

3. Badania wskazują, że telewizja jest jedną z przyczyn 50% wzrostu otyłości  u dzieci w ostatnim dziesięcioleciu. Dzieci uzależnione od telewizji konsumują więcej (oglądanie zachęca do ciągłego pogryzania, a reklamy dodatkowo skłaniają do opychania się niezdrowym jedzeniem). Ponieważ mają mniej ruchu ich przemiana materii jest słabsza i mniej spalają.

Długi czas spędzony przed telewizorem sprawia, że młodzi widzowie  nie tylko są otyli, ale również ich poziom cholesterolu jest zawyżony. Eksperci sugerują, że wynika to z takich czynników, jak brak ruchu, szkodliwa dla serc dieta, propagowana przez reklamy telewizyjne, a praktycznie w czasie oglądania programów, kiedy to pałaszuje się bezwartościowe produkty.

4. Choć niektórzy wciąż poddają to w wątpliwość, istnieje coraz więcej dowodów, by wreszcie uznać istnienie od dawna podejrzenia za słuszne,  że oglądanie przemocy i gwałtu w telewizji rodzi agresywne zachowania u dzieci.  Magazyn naukowy „Journal of the American Medcal Aassociation” opublikował wyniki badań, które ukazały, co stało się krajach po wprowadzeniu telewizji. Wszędzie nastąpiła tam natychmiastowa eksplozja przemocy                 na placach zabaw, a w ciągu piętnastu lat podwoiła się liczba morderstw. Dlaczego po piętnastu latach? Tyle potrzeba, aby po brutalizacji agresywnymi programami, trzy-, cztero-, pięciolatkowie osiągnęli swoją „dojrzałość kryminalną”. Wiele innych drastycznych dowodów na agresywne zachowania dzieci i młodzieży pod wpływem oglądania telewizji przytacza David Grossman, ekspert w dziedzinie psychologii zabijania w książce „O zabijaniu: Psychologiczna cena uczenia ludzi zabijania w społeczeństwie i na wojnie”.         Źle dobrane programy telewizyjne, jeżeli nie wywołują zachowań agresywnych, to w najlepszym razie obniżają wrażliwość na przemoc: sprawiają, że młodzi widzowie przyjmują ją obojętnie (czemuż miałoby być inaczej, skoro postać zmasakrowana w pewnym epizodzie wraca do pełnej formy w następnym?).

Małe dzieci z trudem albo wcale nie odróżniają tego, co jest, od tego,  co nie jest prawdziwe. Wszystko, co widzą lub słyszą biorą dosłownie, wytwory ich fantazji przerażają je, gdyż identyfikowane są z prawdą. Dla nich rzeczy widziane w telewizji są równie prawdziwe jak to, co dzieje się w ich pokoju lub na podwórku. Nawet jeżeli wydaje się, że nie są wystraszone, oglądają program budzący lęk. Przeżywane później koszmary senne są skutkiem ich oglądania. Programy informacyjne przekazujące wiadomości o morderstwach, pożarach, klęskach żywiołowych, katastrofach, itd. stają się szczególnie niebezpieczne. Młodzi widzowie mają tendencje do wyobrażania sobie że to, co dzieje się na ekranie, może przytrafić się im samym, albo ich bliskim.

W wielu programach dominują wartości negatywne: aprobata dla przemocy lub kłamstwa, przekonanie, że rzeczy materialne czynią człowieka ważnym lub popularnym.

Wielu rodziców wyłącza telewizor wtedy, gdy dziecko jest znudzone, niegrzeczne, zmartwione lub  ma jakiś problem. Eksperci przewidują, że tak traktowane dzieci, mogą w przyszłości mieć mniejsze zdolności akceptacyjne w stosunku do otaczającego je świata. Zamiast dawać sobie radę z normalnymi kłopotami dnia codziennego mogą skłaniać się do łatwych uników.

5. Dzieci nałogowo oglądające telewizję na ogół są opóźnione w rozwoju społecznym i intelektualnym. Mają gorzej wykształconą sprawność czytania i osiągają gorsze wyniki w nauce niż dzieci spędzające niewiele czasu przed ekranem. Przeznaczają mniej czasu na naukę, co w rezultacie zmniejsza skłonność do tych zajęć. Styl nauczania poprzez telewizję, z użyciem zaawansowanych technicznie specjalnych efektów, powoduje, że dzieci stają się bierne i nudzą lub nie potrafią się skoncentrować. Z kolei nauczanie w szkole nie jest tak szybkie i ekscytujące jak przez telewizję. Nadmiernie oglądanie telewizji w dzieciństwie może zahamować zainteresowanie dziecka książkami, koniecznie dla całego rozwoju intelektualnego. Opóźnienie w rozwoju społecznym może być spowodowane brakiem czasu na zabawy z rówieśnikami, rodzeństwem, na poznanie bliższego i dalszego otoczenia.

            Telewizja podając cały obraz, w przeciwieństwie do książki, osłabia wyobraźnię dziecka. Poza nielicznymi wyjątkami programy telewizyjne nie zachęcają do nowych pomysłów, nie pobudzają twórczo.

6 Dzieci spędzające dużo czasu przed telewizorem mają osłabioną zdolność do samodzielnej zabawy, bo brak im do tego motywacji. Zmanierowane natłokiem wrażeń nie czynią żadnych wysiłków, by wymyślić zabawy wymagające intelektu i wyobraźni.

            W rodzinach oglądających telewizję od rana do wieczora następuje stopniowe osłabienie więzi rodzinnych i społecznych, ponieważ nie ma czasu   na wymianę myśli, uczuć i innych wartości.

            Mimo swoich wad telewizja daje dostęp do cudownej krainy obrazów, dźwięków i postaci, które nie tylko dostarczają nową wiedzę, ale wzbogacają już posiadaną, bawią i wychowują. W niektórych programach dla dzieci czyni się wysiłki, aby propagować pozytywne wartości, takie jak tolerancja, współdziałanie z innymi, delikatność, czy uczciwość. Telewizja może przenosić do odległych zakątków świata, a nawet wszechświata, pokazywać przyszłość i przeszłość, sprawy zwykłe i egzotyczne, świat nauki i sztuki. Mądrze dawkowany dostęp do telewizji może być wzbogacający dla dziecka.                      

            Amerykańska Akademia Pedagogiczna opracowała wskazówki, które mogą pomóc rodzicom w wykształceniu u dzieci zdrowych nawyków korzystania z telewizora. Zgodnie z nim należy ustalić wyraźne granice czasu spędzanego przed ekranem. Amerykańscy pediatrzy radzą, aby skrócić oglądanie telewizji do 1-2 godzin dziennie (przeciętny Polak poświęca                  4 godziny), szczególnie wtedy, gdy zabawa na świeżym powietrzu nie wchodzi w rachubę z powodu złej pogody. Należy przestrzegać ustalonych limitów. Jeśli po zakończeniu programu rodzice nie będą wyłączać telewizora, nie będą miały one sensu (zasady te można złamać w przypadku choroby dziecka lub gdy w telewizji jest coś, co szczególnie interesuje dziecko).

            Jeżeli wszystkie miejsca siedzące w pokoju, gdzie stoi telewizor, ustawione są frontem do ekranu, to chcąc nie chcąc, uwaga całej rodziny skoncentrowana jest na telewizorze. W takiej sytuacji należy zmienić ustawienie mebli w pokoju. Nie powinno się także wstawiać telewizora do dziecinnego pokoju, powoduje to izolację dziecka w sensie fizycznym i znacząco zmniejsza ilość kontaktów w rodzinie.

            Ważne jest to, aby wybrać właściwą porę oglądania telewizji. Nie jest wskazane włączanie telewizora w czasie posiłków, spotkań rodzinnych oraz         w czasie zabawy. Posiłki i spotkania powinny służyć rodzinnej integracji, zabawy natomiast uczą dzieci umiejętności współżycia z innymi. Oglądanie telewizji wspólnie z dzieckiem pozwoli rodzicom skorygować błędne poglądy, wskazać pozytywne wartości.

            Oglądanie telewizji może być aktywnym zajęciem. Może być tematem do rozmów, zabaw, śpiewów, tańców i innych zajęć artystycznych.

Telewizja nie może być sposobem na uspokojenie, pocieszenie czy inną formą reagowania na potrzeby dziecka. Nie należy używać telewizji jako formy przekupstwa, kary lub nagrody. Kojarzenie telewizji z dobrym zachowaniem może spowodować, że wydaje się ona atrakcyjniejsza. Rodzice powinni dawać dobry przykład i być wzorem odpowiedzialnego oglądania telewizji.

            Negatywne działanie telewizji może być zlikwidowane lub osłabione poprzez odwrócenie uwagi rodziny od telewizji wprowadzeniem zajęć zespalających wszystkich członków rodziny, takich jak: gotowanie, uprawianie ogródka, robótki ręczne, wyprawy do ciekawych miejsc.

            Dobrze dobrane programy telewizyjne można wykorzystać do wyrabiania zmysłu obserwacji, działań twórczych, wyobraźni i intelektu. Umiejętne dobranie i właściwie dozowane pomogą w przekazywaniu pozytywnych wartości we wszechstronnym rozwoju dziecka.  
   

opracowała: mgr Anna Torowska